Nasza najliczniejsza sowa - z populacją 65–75 tysięcy par lęgowych. Mimo to, jak na prawdziwą sowę przystało, łatwiej go usłyszeć niż zobaczyć – najłatwiej zresztą w kinie lub telewizji. Jego przyprawiający o ciarki głos tak bardzo spodobał się twórcom filmów grozy, że towarzyszy on co bardziej dramatycznym scenom bez względu na to, gdzie dzieje się akcja. Mimo to w Hollywood ani nigdzie w Ameryce naturalnie Puszczyków nie spotkamy. Przy odrobinie szczęścia zobaczymy je za to w całej Europie - z wyjątkiem krańców północnych i niektórych wysp - a także w Maroko i dalej na Wschód, aż po zachodnią Syberię i wyspowo, aż po Chiny i Koreę.  
 
Zobaczymy jeśli dobrze widzimy w ciemnościach - bo bardzo ciemne oczy Puszczyka świadczą o tym, że jego żywiołem jest noc. (Generalna zasada jest taka, że im ciemniejsze tęczówki, tym bardziej nocna jest dana sowa. Gatunki z jasnożółtymi oczami, to przeważnie sowy dzienne.) Szerokie i zaokrąglone skrzydła podpowiadają z kolei, że Puszczyk woli polować z zasiadki, a typowym dla niego środowiskiem jest las. (Prawdopodobnie stąd też jego polska nazwa.) Taka budowa skrzydeł wyklucza bowiem długie loty patrolowe lub szybowanie, za to bardzo ułatwia manewrowanie w gęstwinie pni i konarów. 
 
Puszczyk nie należy do wybrednych ani nieśmiałych – i chętnie wypuszcza się na inne sowy, a także Krogulce i Pustułki! Z tymi ostatnimi konkuruje przy półce z ulubionymi drobnymi gryzoniami. Taka strategia to typowe dwa w jednym: ptaki jednocześnie zdobywają pożywienie i eliminują konkurencję. (On sam z tego samego powodu musi uważać m.in. Jastrzębie, a nawet Myszołowy.) Poza tym, Puszczyk poluje na wszystko, na co może sobie pozwolić, biorąc pod uwagę jego stosunkowo skromne gabaryty (najwyżej wielkości Wrony), które w razie potrzeby kompensuje determinacją i odwagą. W jego menu znajdą się więc również dorodne szczury, Wiewiórki, Króliki i małe Zające. Przeważnie jednak drobne gryzonie i ptaki, które zaskakuje we śnie - a nawet nietoperze oraz dżdżownice i duże owady.
 
Wydaje się, że ze wszystkich sów, to właśnie Puszczyk najlepiej zaadaptował się do naszej mocno zurbanizowanej cywilizacji. Z powodzeniem skolonizował nawet tak duże miasta, jak Londyn czy Berlin. Puszczyki mieszkają też m.in. w warszawskich Łazienkach.
 
Jeśli chcemy mieć sowę u siebie, to też najłatwiej będzie nam przekonać Puszczyka, który chętnie korzysta chociażby ze skrzynek lęgowych. (Naturalnie byłyby to dziuple, skalne szczeliny lub dostatecznie solidne gniazda innych ptaków, a także poddasza, wyłomy w murach, nieczynne kominy itp.) Ale uwaga – Puszczyk, jak każda typowa i szanująca się sowa, znany jest z agresywnej obrony gniazda i młodych. Wystarczy jednak, że nie będziemy się zbytnio zbliżać do gniazda, to nic nam nie grozi. Jaki dokładnie będzie bezpieczny dystans? – ptaki same dadzą nam znać!
 
Puszczyki składają zwykle 3-5 białych, mocno zaokrąglonych jaj. Ale notowano już wszystkie liczby pomiędzy 1 i 8. W naszym klimacie jaja najczęściej pojawiają się w gniazdach w marcu. W miastach może być to już luty, a nawet koniec stycznia. Typowo dla wszystkich sów, wysiadywanie rozpoczyna się od złożenia pierwszego jaja. Wysiaduje tylko samica, którą dokarmia w tym czasie jej partner. A że jaja składane są co dwa dni, młode wykluwają się w takich samych odstępach czasu. Oznacza to, że w gnieździe znajdują się pisklęta w bardzo różnym stadium rozwoju, które konkurują ze sobą o pokarm. W dobrych, tzw. mysich latach, gdy pożywienia jest w bród, całe rodzeństwo szczęśliwie wylatuje z gniazda. W bardzo chudych latach, rywalizacja i agresja miedzy rodzeństwem może być jednak tak duża, że wieku młodzieńczego doczeka tylko najstarsze z nich. Kosztem tych młodszych. Nazywamy to kainizmem.
 
Młode, gdy się usamodzielnią - najczęściej w okresie sierpień-listopad - rozlatują się w promieniu do 100 kilometrów. Poszukują dwóch najważniejszych rzeczy w życiu Puszczyka: własnych, możliwie zasobnych terytoriów, których mapę doskonale zapamiętają (szczególnie przydatne w ciemnościach!) i których z determinacją będą bronić przed innymi Puszczykami (i nie tylko Puszczykami). Oraz drugiej połowy, z którą być może spędzą całe życie.
 
Późną jesienią, zarówno młodzi zdobywcy, jak i zasiedziałe samce, od zmroku do świtu będą obwieszczały światu, a przede wszystkim potencjalnym konkurentom i sąsiadom, że oto zajęły swój rewir. Jeśli po sąsiedzku odzywa się jakiś nowy głos, terytorialne okrzyki będą jeszcze częstsze i jeszcze głośniejsze. Najwyraźniej wszystkie ptaki w okolicy rozpoznają się po głosach!
 
Okres godowy (poszukiwania nowej pary lub odnawiania więzi w parach z dłuższym stażem) rozpoczyna się już w grudniu. Oznacza to jeszcze więcej krzyku i pohukiwań. A także wspólne stroszenie się i kołysanie, kłapanie dziobami, powietrzne popisy, które po zmroku już tylko Puszczyki (i inne sowy) mogą podziwiać oraz godziny wzajemnego iskania i praktyczne podarki w postaci smakowitych gryzoni i innych przekąsek, które on przynosi jej. 
 
Puszczyki żyją średnio około 5 lat. Ale to tylko średnia, szczególnie mocno zaniżana przez bardzo wysoką śmiertelność młodzieży – zjawisko charakterystyczne dla większości dzikich zwierząt. Tymczasem najstarszy znany dziki Puszczyk przeżył ponad 18 lat. W niewoli - ponad 27! Średnia przeżywalności ptaków dorosłych w ciągu roku wynosi 76,8%.
 
Puszczyk występuje w dwóch zasadniczych odmianach barwnych – rdzawej i szarej – oraz we wszystkich odcieniach pomiędzy nimi. Tym samym odznacza się największą zmiennością barw wśród wszystkich sów. Jakikolwiek jest odcień jego sukni, jedno jest pewne: zapewnia mu ona doskonały kamuflaż oraz charakterystyczny dla większości sów, bezszelestny lot. Samce i samice nie różnią sią barwą, a jedynie wielkością. U sów, jak u wszystkich typowych drapieżnych (szponiastych), samice są większe!

 

Mieszkaniec borów Północnej Europy i syberyjskiej tajgi - aż po Sachalin, Wyspy Japońskie i Koreę Północną. Poza tym w Karpatach, lokalnie w wysokogórskich lasach na Bałkanach i wyjątkowo w Alpach. U nas w Polsce północno-wschodniej oraz w górach – 1300-1800 par.
 
Podobny do Puszczyka, od którego jest jednak dużo większy (wielkości Myszołowa) i, w ogólnej tonacji upierzenia, bardziej szaro-popielaty. Uwagę zwracają różowo-czerwone krawędzie powiek, które jednak zobaczymy dopiero z bliska i oczywiście w dobrym świetle.
 
Puszczyki Uralskie, jak wiele sów, są z natury mało płochliwe. Lepiej jednak nie zaglądać im w oczy, bo to ptaki znane z przywiązania do swoich terytoriów oraz bezpardonowej obrony gniazd i młodych. Doprowadzone do ostateczności zaatakują również dużo większych od siebie – nie wyłączając ludzi. Szwedzi nawet nazywają Puszczyka Uralskiego „atakującą sową”. Szczególnie uważać muszą inne sowy, a także dzienne szponiaste i krukowate, które Puszczyki Uralskie eliminują jako konkurencję, atakując i zabijając zarówno ptaki dorosłe jak i młode oraz niszcząc jaja.
 
Tradycyjne pożywienie Puszczyków to głównie małe gryzonie. Gdy jednak ich zabraknie, sowy te wykazują się bardzo dużą elastycznością i skutecznie przerzucają się na inną zdobycz – w tym ptaki czy chociażby płazy, dżdżownice i duże owady.       
 
Na gniazda Puszczyki Uralskie najchętniej wybierają dziuple, spróchniałe po złamaniach stojące pnie drzew, szczeliny lub półki skalne, odpowiednio duże, nadrzewne gniazda innych ptaków, a czasami osiedlają się wprost na ziemi. Po sezonie lęgowym, gdy młode ruszają w poszukiwaniu własnych terytoriów (zwykle w promieniu kilkudziesięciu - wyjątkowo 200 kilometrów), para się rozlatuje i przez kilka miesięcy ptaki żyją niezależnie. W tym czasie widują się rzadko. Pozostają za to w kontakcie głosowym – być może sprawdzając w ten sposób czy wszystko w porządku. Jest to typowe zachowanie dla większości terytorialnych sów. Może ptaki w ten sposób chcą odpocząć od siebie po okresie napięć i wyzwań związanych z wychowaniem młodych? Tym bardziej, że sowy to bardzo zaangażowani i pracowici rodzice. Zapewne taka strategia pomaga im też kontrolować i utrzymać tak ważny dla sów rewir, który w przypadku pary Puszczyków Uralskich może rozciągać się na powierzchni nawet 450 hektarów.
 

Jedna z największych sów, która wielkością ustępuje jedynie największym puchaczom. Charyzmatyczna, po prostu piękna, o hipnotyzującym, neonowo żółtym spojrzeniu, które podpowiada, że Puszczyk Mszarny chętniej operuje w świetle dziennym, niż w środku nocy.
 
To ptak Dalekiej Północy – mieszkaniec tajgi – począwszy od Skandynawii, przez całą Syberię, aż po wschodnie wybrzeża Kanady. Do tego mała, reliktowa populacja wysoko w górach, skąd inąd słonecznej Kalifornii. W Polsce tylko na pojedynczych stanowiskach w rejonie Puszczy Białowieskiej, a ostatnio również na Polesiu Lubelskim – łącznie najwyżej 8 par.
 
Pomimo imponujących rozmiarów, Puszczyk Mszarny, to specjalista od małych gryzoni, które potrafi precyzyjnie namierzyć nawet pod sześćdziesięciocentymetrową pokrywą śniegu. Jest to możliwe dzięki fantastycznemu słuchowi. Stąd też ogromna szlara, czyli charakterystyczny dla sów układ specjalnych piór wokół dzioba i oczu, które ptaki mogą regulować specjalnymi mięśniami, a które działają niczym antena satelitarna: wyłapują sygnały (w tym przypadku dźwiękowe) i kierują je do uszu położonych pod szlarą. Gdy Puszczyk namierzy mysz czy nornika przemykającego pod śniegiem, spada na niego z wyciągniętymi przed siebie stosunkowo długimi nogami, zakończonymi ostrymi szponami. W razie potrzeby siła uderzenia może być tak wielka, że kruszy oblodzenie na śniegu, które utrzymałoby dorosłego człowieka! Nic dziwnego, że Puszczyki Mszarne potrafią dobrać się nawet do gryzoni ukrywających się w swoich norach pod powierzchnią ziemi.
 
Puszczyki Mszarne, to jedyni wśród naszych sów specjaliści żywieniowi. Żeby żyć i normalnie funkcjonować potrzebują codziennych porcji małych gryzoni - przede wszystkim norników. Gdy ich zabraknie, ptaki poszukają innej zdobyczy, ale będzie to rozwiązanie tylko na krótką metę. Długotrwałe załamanie populacji ich ulubionych gryzoni zmusi je do migracji lub, w przeciwnym razie, narazi na śmierć. (Jeszcze jeden dowód na to, że w przyrodzie wszystko jest ze sobą połączone i współzależne.)          
 
Gdy z kolei rok jest dobry i dookoła pełno norników, sowy te okazują się wyjątkowo tolerancyjne i zakładają gniazda bardzo blisko siebie. Więcej: podloty z sąsiedzkich gniazd czasem łączą się w szkółki, którymi solidarnie opiekują się wszyscy rodzice.
 
Puszczyki Mszarne mają jeszcze jedną, niezwykłą jak na sowy cechę – prawie że budują gniazda! A w każdym razie solidnie porządkują miejsce pod przyszłe gniazdo: usuwają z niego wszelkie brudy i odpadki oraz często wyściełają drobnymi gałązkami, korą, mchem, a nawet kępkami sierści jeśli są dostępne. 

 

Sowy są wyjątkowe pod wieloma względami. Być może jednak najbardziej niezwykłe jest to, że ktokolwiek którąś z nich zobaczy (na żywo lub na zdjęciu, prawdziwą czy nawet bardzo odległą od rzeczywistości kreskówkę), nie ma wątpliwości, że ma do czynienia z sową. Międzykulturowy, ogólnoludzki fenomen!
 
Sowa Uszata bez wątpienia spełnia wszystkie warunki archetypowej sowy.
Okrągła głowa z wielkimi, frontalnie położonymi oczami i niezwykłą ekspresją, do złudzenia przypomina ludzką twarz. Do tego dziób, jak nosek, zabawne uszy, wyprostowana sylwetka, piękny rysunek na miękkich jak przysłowiowy jedwab piórach. I ten nieziemski spokój...  Jej niezwykłe cechy są jednak efektem doskonałego przystosowania do warunków i trybu życia, raczej niż emanacją magicznych mocy. (Co oczywiście nie oznacza, że ptaki te pozbawione są swojego czaru!)
 
I tak, ustawione do przodu oczy są charakterystyczne dla wszystkich wysoko wyspecjalizowanych drapieżników, bo umożliwiają pełną koncentrację na celu. W tym, przede wszystkim, precyzyjną ocenę odległości i zaplanowanie ataku. Z kolei wielkie oczy po prostu mieszczą więcej komórek światłoczułych, co bezpośrednio przekłada się na parametry widzenia. A skoro o tym mowa: to, że sowy doskonale widzą w nocy, bynajmniej nie oznacza, że nie widzą w ciągu dnia. Widzą co najmniej tak dobrze, jak większość innych ptaków. (Wiedzą o tym wszystkie zwierzęta, na które sowy polują.) Mrużenie w świetle dziennym ich wielkich oczu jest jedynie próbą lepszego wtopienia się w otoczenie. 
 
Miękkie pióra zapewniają sowom wrażenie dużo większych rozmiarów oraz niespotykany nigdzie indziej, bezszelestny lub co najmniej bardzo cichy lot. To niezwykle cenne przystosowanie gdy lata się w nocy - gdy dookoła głęboka cisza i najmniejszy nawet szmer nie umknie niczyjej uwadze. Bo i jak w tych warunkach namierzyć (a później zaskoczyć) cichutkie ofiary, jeżeli każdy twój ruch powoduje szelest, świst i jeszcze podmuchy wiatru? (Tak wbrew pozorom latają inne ptaki.) W każdym razie, to raczej słuch niż wzrok jest najbardziej wyostrzonym sowim zmysłem i z nim też związana jest szlara tworząca charakterystyczną sowią twarz.
 
Uszatki, tak jak wszystkie sowy, polegają na swoich maskujących barwach i rysunkach na piórach. Gdy chcą wydać się niewidoczne – czytaj upodobnić do konara, na którym siedzą - wciągają brzuchy, wyciągają ciała i wygładzają pióra. Gdy jednak kamuflaż nie zadziałał i zostały zdemaskowane, wówczas, w obliczu konfrontacji, zmieniają taktykę: przybierają najbardziej dziwaczne pozy, wybałuszają swoje i tak wielkie oczy, potrząsają głowami - albo strosząc pióra urastają do monstrualnych rozmiarów, próbując w ten sposób onieśmielić przeciwnika. Wydają przy tym nieziemskie okrzyki albo syczą i kłapią dziobami. Spektakl jest na tyle zaskakujący i straszny zarazem, że wielu śmiałków rzeczywiście się wycofuje - prawdopodobnie sądząc, że mają do czynienia z kosmitą. Jeśli jednak i to nie pomoże – zostaje ucieczka. Albo atak. A sowy to odważne i dobrze uzbrojone ptaki. Ich główną bronią są bardzo silne nogi zakończone długimi, ostrymi jak igły pazurami, które z łatwością tną skórę i zagłębiają się w ciele ofiar lub wrogów. Znane są też z wyjątkowo silnego uderzenia z jakimi spadają na swoje ofiary - lub wrogów. Gdy sowa wielkości Uszatki spada na mysz, to tak jakby na człowieka ważącego ok. 80kg spadło 12 ton! 
 
Sowy to istoty ze wszech miar niezwykłe i bodaj żadne inne nie budzą takich emocji wśród wszelkiego stworzenia, nie wyłączając ludzi. Większość z nich wybrała więc noc za swój dzień. I trudno dziś powiedzieć, co było przyczyną, a co skutkiem. Dość jednak, że wszystkie dzienne zwierzęta wpadają w swoisty amok na widok sowy. Nagle cała okolica jednoczy swoje siły! Nawet tradycyjni wrogowie oraz drapieżniki i ich ofiary – dosłownie wszyscy - wspólnym frontem ruszają przeciwko sowie, która udając na sowią modłę niewidoczną, przysiadła gdzieś na gałęzi. Ataki i mobbing trwają dopóty, dopóki sowa nie odleci. Czasem i to nie wystarcza, bo cały orszak małych dręczycieli rusza za nią. Gdy wreszcie sowa się gdzieś schowa, podniecone ptaki (i wiewiórki) jeszcze długo nie mogą się uspokoić. Taka jest niezwykła moc Uszatek i innych sów.   
 
Tam gdzie przesiadują sowy dostrzeżemy też charakterystyczne, owalne wypluwki – czyli zwracane przez ptaki niestrawione części pokarmu. Znajdziemy w nich małe czaszki, inne kości, sierść, pióra, łuski i wszelkie nieprzyswajalne części zwierząt, które sowa połknęła. Bo sowy w zdecydowanej większości połykają swoje ofiary w całości. Oczywiście z wyjątkiem tych przypadków, kiedy złowiły zdobycz za dużą na jeden raz.   
 
Uszatki zamieszkują pół świata: od Maroko, europejskich wybrzeży Atlantyku i Skandynawii na Wschodzie aż po Pacyfik – i dalej Amerykę Północną. Ptaki z północnych areałów na zimę lecą w cieplejsze rejony. Niektóre nawet 4 tysiące kilometrów. Znane są z gromadnych, zimowych noclegowisk. W dobrych lokalizacjach widuje się sejmiki do 100 ptaków. Przy czym, jak przystało na nocnego łowcę, Uszatki sypiają w ciągu dnia.
 
Krajobrazem Uszatki są rzadkie lasy, pola i łąki z zagajnikami, stare parki, sady i ogrody, gdzie najchętniej poluje na gryzonie. Zajmuje ukryte w gęstwinie drzew, odpowiednio duże, gniazda innych ptaków - Srok, Wron, Jastrzębi. Rzadziej osiedla się w dziuplach czy budowlanych niszach. Polską populację szacuje się na 8-25 tysięcy par lęgowych.
 
Najstarsza znana nam Uszatka przeżyła 27 lat i 9 miesięcy.

 

Elegancka, smukła sowa, którą… zobaczylibyśmy nad wrzosowiskami, wilgotnymi łąkami lub otwartymi bagnami. Podobna do samic Błotniaków Łąkowych i Zbożowych. Tak jak one, w pełni dnia(!), nisko nad ziemią, kołyszącym lotem wypatruje norników oraz innych małych gryzoni. „Zobaczylibyśmy”, bo to jeden z naszych najrzadszych ptaków lęgowych i w zależności od sezonu, gniazda zakłada u nas zaledwie kilka par lub żadna. Wszystko dlatego, że terenów, gdzie Sowa Błotna mogłaby się osiedlić już prawie u nas nie ma. Tym bardziej, że ptaki te poszukują swojego miejsca z daleka od ludzi.
 
Sowy Błotne są więc już bardzo rzadkie w całej Europie. Na szczęście, podobnie jak Płomykówki, znane są z ogromnego, globalnego zasięgu – być może największego wśród sów i ptaków w ogóle.
 
Sowy Błotne lęgnące się w tundrze, ale również te, które zakładają gniazda znacznie bardziej na południe, na zimę migrują  tam, gdzie nie ma śniegu. Tak jak ich kuzynki Uszatki (Zwyczajne), Błotne znane są ze zbiorowych noclegowisk w okresie migracji i w miejscach zimowania. (Tyle, że te pierwsze na swoich noclegowiskach spotykają się w ciągu dnia.) Z kolei w gorącym klimacie, największe upały ptaki spędzają w norach.
 
Sowy Błotne znane są też z efektownych, pełnych akrobacji lotów godowych. Wówczas o tym, że mamy do czynienia z sową zorientujemy się jedynie po charakterystycznym uuhuuhuu.
 
Podobnie jak inne sowy, Błotne nie budują gniazd. Swoje najczęściej 5-6 (lub 1-11) jaj składają bezpośrednio na ziemi. W zagrożeniu gniazda lub młodych, atakują (jak na porządne sowy przystało) lub… udają ranne - aby odwieść napastnika na bezpieczną odległość i wreszcie uciec lub zaatakować. Inaczej niż typowe sowy, Błotne podchodzą do kwestii terytoriów. Te mogą się zmieniać z sezonu na sezon. Więcej: ptaki mogą pojawić się w okolicy, w której nie było ich od lat, a po zakończonych lęgach znowu zniknąć na wiele kolejnych. Tymczasem w odpowiednio rozległych siedliskach i w dostatnich, mysich latach, okazują się być względem siebie zaskakująco tolerancyjne, a poszczególne rodziny zakładają gniazda w dużej bliskości – nawet kilkudziesięciu metrów.
 
To co znowu łączy Błotne z ich wszystkimi pohukującymi krewnymi, to zwyczaj magazynowania pożywienia w okresach urodzaju. Przy gnieździe może się więc znajdować stos martwych gryzoni, których podaż przewyższyła popyt. Lub posługując się bardziej ludzkim językiem - których dzieci ani opiekująca się nimi matka nie zdołały zjeść. (Przypominamy, że u sów samiec dostarcza pokarm wysiadającej samicy, a gdy pojawią się pisklęta również im. Większa samica zajmuje się bezpośrednią obroną gniazda i opieką nad bezbronnymi jeszcze młodymi.)
 
Turpistyczną estetykę takiej sceny dopełniają same sowięta, które mają szansę wygrać każdy konkurs na najbrzydszą istotę na świecie! Ale do czasu – bo gdy dorosną, będą zachwycały kryptyczną urodą i prowokowały tą nieuchwytną, tajemniczą aurą. Jak wszystkie sowy!

 

Jasna, smukła i bardzo elegancka sowa wielkości Wrony. W locie, o zmierzchu, wygląda wręcz zjawiskowo. Stalowoszare pióra na skrzydłach i grzbiecie noszą czarne i białe plamkowanie przypominające płomyki – stąd prawdopodobnie polska nazwa. Być może jednak słowo płomykówka jest echem dawnych wierzeń, jakoby sowy posyłane przez złe czarownice zaprószały ogień w gospodarskich obejściach. Ludzie przez wieki widzieli w tej sowie wysłannicę złych mocy. Chwytali więc Płomykówki i przybijali do bram i drzwi swoich obejść. Martwe ptaki miały chronić przed ogniem i złym.
 
Mimo to, w przeciwieństwie do innych sów, Płomykówki uparcie ciągnęły do naszych wsi i miast. Bynajmniej nie dlatego, że posyłały je tam czarty! Ptaki przyciągały myszy i szczury, które od zawsze w wielkich ilościach towarzyszyły ludziom, żerując na naszych plonach i zapasach oraz zwykłych odpadkach. O ironio – Płomykówki, to jedne z naszych największych, naturalnych sprzymierzeńców. Oczywiście żywe! Bo, jakkolwiek kłóci się to z ich wyglądem i arystokratycznymi manierami, nic im tak nie smakuje jak gryzonie.
 
Charakterystyczna szlara na twarzy w kształcie serca wyłapuje dźwięki z otoczenia, które kierowane są do asymetrycznie rozmieszczonych uszu. To zapewnia Płomykówkom trójwymiarowy obraz dźwięku oraz efekty specjalne jak w systemie dolby surround. Czas w jakim dochodzą dźwięki, sowy różnicują do wartości 30 milionowych sekundy! I to dla każdego ucha niezależnie. (Też nie umiemy sobie tego wyobrazić!)
 
Teoretycznie Płomykówka mogłaby polować w całkowitych ciemnościach. Nie robi tego tylko dlatego, że spadając na swoją ofiarę, mogłaby zderzyć się z jakąś przeszkodą, której w absolutnej ciemności nie miałaby szansy dostrzec. Chociaż trudno to sobie wyobrazić, przy wzroku kilkadziesiąt razy mocniejszym od naszego. (Niektórzy podają liczbę 10, inni 35, a jeszcze inni nawet 50!)
 
Płomykówka jest jednym z kilku gatunków ptaków, które naturalnie zasiedlają niemal całą Ziemię – z wyjątkiem Antarktyki i Arktyki. Łącznie około 30 podgatunków subtelnie różniących się wyglądem i (oczywiście) uwarunkowaniami siedliskowymi. Innymi słowy, Płomykówki patrolujące na co dzień gorące stepy Australii raczej nie poradziłyby sobie w warunkach naszej zimy i gęstości zaludnienia.
 
Mimo wieków prześladowań, ze wszystkich sów to Płomykówki najsilniej związały się z ludźmi. Te europejskie, prawie bez wyjątków, lęgną się już tylko w różnych niszach budowlanych - w starych wieżach, na strychach, poddaszach, w dzwonnicach, w stropodachach itp. Gniazda jako takiego oczywiście nie budują. Jaja składają wprost na podłożu – zwykle kilka, ale w wyjątkowo tłustych latach nawet 15. Nietypowo dla sów, młode ptaki, gdy dorosną, rozlatują się w promieniu nawet do 1600 kilometrów!
 
Dzisiaj największym zagrożeniem dla pięknych Płomykówek są remonty i termomodernizacje odcinające ptaki od nisz lęgowych. W skrajnych przypadkach wciąż żywe młode zamurowywane są w gniazdach. Tymczasem odpowiednia budka lęgowa w zupełności rozwiązałaby problem. Równie duże niebezpieczeństwo niosą intensyfikacja i chemizacja rolnictwa – w tym pestycydy, które trując gryzonie, pozbawiają ptaki pokarmu albo narażają je na śmierć w wyniku zatrucia.
 
W Polsce mieszka 1000–1500 par pięknych Płomykówek.
 

Niewielka sowa, wielkości kosa, z wielkimi jak gogle, żółtymi, jarzącymi się oczami. No chyba, że je akurat zmrużyła… Podobnie jak wiele innych sów, Pójdźka odzywa się dużo i na różne sposoby. Jak do tej pory zarejestrowano u niej co najmniej 40 różnych komunikatów. Ale nie oczekujmy od niej pohukiwania typowego dla jej niektórych, większych kuzynów. Zamiast tego, typowo dla sów, usłyszymy całą gamę mniej lub bardziej oryginalnych kwileń, gwizdów, skrzypień i okrzyków. (Warto podkreślić, że słowo „oryginalnych” występuje tutaj jako eufemizm.)
 
Pójdźka zamieszkuje kawał świata - od Północnej Afryki i europejskich wybrzeży Atlantyku na Zachodzie, aż po wybrzeża Pacyfiku na Wschodzie. Jej domem są tereny otwarte, które gwarantują dobrą widoczność i możliwość szybkiej ucieczki w razie zagrożenia. W końcu ostrożności nigdy nie za dużo. Szczególnie, gdy jest się małą sową, a w sąsiedztwie mieszkają np. Puszczyki… Pójdźki na wszelki wypadek wykształciły też z tyłu głowy charakterystyczny rysunek dający złudzenie patrzącej na nas sowy. (Spotykamy się z tym również, m.in., u Sowy Jarzębatej).
 
Pójdźki są przede wszystkim owadożerne. Sporą część ich diety mogą stanowić dżdżownice. Łowią też mniejsze płazy - czasami małe gryzonie i drobne ptaki – szczególnie zimą, gdy tradycyjny pokarm jest niedostępny. Swoich zdobyczy wypatrują z ulubionej czatowni. Gdy ptak namierzy ofiarę, charakterystycznie kiwa się to w przód, to w tył. Ocenia w ten sposób odległość i przygotowuje się do ataku.
 
W naszych warunkach Pójdźka najczęściej zakłada gniazda w dziuplach, w szczelinach murów lub w kamieniskach. Czasami sowy te zasiedlają ziemne nory. Być może jednak najbardziej niezwykłe jest to, że obserwowano Pójdźki zgodnie dzielące przestrzeń gniazdową z innymi ptakami – maleńkimi Strzyżykami, Pustułką, a nawet Płomykówką! Prawda, że Przyroda zaskakuje?
 
Na całym świecie i we wszystkich kulturach sowy tłumnie zaludniały (i zaludniają!) przyprawiające o gęsią skórkę legendy, wierzenia i przesądy. Również w tej kategorii sowy nie mają sobie równych! Najczęściej towarzyszą czarownicom, złym duchom i śmierci. W końcu one widzą i słyszą tam, gdzie nasze zmysły nie sięgają. Być może najgorsze jest to, że sowy nie boją się ciemności. Więcej - noc stała się ich żywiołem! A my, razem z innymi dziennymi zwierzętami, zawsze baliśmy się ciemności. Prawda jest taka, że w nocy, bez naszych cywilizacyjnych zabezpieczeń, wciąż jesteśmy kompletnie bezradni! Z drugiej strony zawsze wykazywaliśmy się niezwykłą fantazją tam, gdzie brakowało nam wiedzy i faktów. (W tej kwestii zresztą też niewiele się zmieniło…) I tak narodziła się niemal uniwersalna legenda o sowach - ptakach śmierci i złych mocy, którą w Europie dodatkowo wzmacniały wieki chrześcijaństwa. Jedynym sposobem na powstrzymanie złego było zabicie sowy.  
 
Wcześniej, jeszcze w starożytnej Grecji, sowom przypisywano inną symbolikę. Bohaterką tamtych czasów była mała i skromna Pójdźka właśnie. Stała się herbowym ptakiem bogini Ateny oraz, tak jak jej patronka, symbolizowała wiedzę i mądrość. Jej wizerunkiem opatrywano m.in. oficjalne mierniki i monety. Współcześnie Pójdźka pojawiła się na greckiej monecie 1 euro. Do dzisiaj też zachowało się powiedzenie, że „nie wysyła się sów do Aten”. To taki odpowiednik naszego „wywożenia drewna do lasu”.
 
W średniowieczu całkowicie zapomniano o szlachetnej, greckiej symbolice sów. Do dzisiaj w niektórych miejscach Pójdźka (tak jak inne sowy) ma zwiastować śmierć i nieszczęścia. Jej polska nazwa wzięła się zresztą od zawołania, jakie miała krzyczeć pośród nocy: „pójdź, pójdź w dołek za kościołek”. Niektórzy wciąż wierzą, że jedynym sposobem, aby uniknąć strasznej klątwy jest zabicie Pójdźki! Może dlatego to już bardzo rzadki ptak. U nas tylko 500-1000 par - z tendencją spadkową.

 

Jeszcze jeden maluch wśród sów – niewiele większa od Szpaka. Przy czym samiczki są wyraźnie większe od samczyków. Włochatki, tak jak Sóweczki, nie należy lekceważyć tylko dlatego, że jest mała. To kolejny, doskonale uzbrojony i skuteczny drapieżnik, który nie ma sobie równych w swojej klasie. Poluje przede wszystkim na gryzonie. Rzadziej na drobne ptaki oraz duże owady lub bezkręgowce.
 
Niektóre sowy są znane m.in. z zabawnych min i – delikatnie mówiąc – lekko zagubionego spojrzenia. Szczególnie w tej ostatniej kategorii, Włochatka nas nie zawiedzie i z dużym prawdopodobieństwem wygra większość konkursów (każdy?) na najbardziej nierozgarnięty wyraz sowiej twarzy!
 
Domem uroczych (choć dla wielu śmiertelnie niebezpiecznych) Włochatek są lasy mieszane i bory świerkowe Centralnej Europy, gdzie występuje wyspowo. Ponadto Pireneje, Bałkany, Kaukaz oraz euroazjatycka i amerykańska tajga.
 
W dziuplach, które zajmują po dzięciołach, w zależności od urodzaju (w tym przypadku chodzi o obfitość myszy i innych drobnych gryzoni), Włochatki składają od 1 do 10 jaj. Samczyk karmi wysiadującą samiczkę. Gdy wyklują się pisklęta, co najmniej przez pierwszy tydzień lub dwa będzie musiał i dla nich dostarczać pokarm. Jego partnerka przez cały ten czas pozostanie w gnieździe, opiekując się dziećmi, które jak to u sów, wykluwają się w jedno- lub dwudniowych odstępach.
 
Inaczej niż u większości sów, w bardzo urodzajne lata, szczególnie ambitne  samce mogą założyć jeszcze jedną rodzinę, z inną partnerką.
 
Ocenia się, że u nas gniazda zakłada 1200-2400 par Włochatek.

 

To prawdziwy liliput w świecie sów. Zaledwie trochę większa od wróbla! Ale ta najmniejsza europejska sowa swoje niedostateczne rozmiary z nawiązką kompensuje determinacją i zuchwałością. Wiedzą o tym wszystkie małe ptaki – a nawet te, które są od niej większe!
 
Chociaż Sóweczka, jak większość sów z upodobaniem zajada się gryzoniami - przeważnie zresztą od niej cięższymi(!) - to stosunkowo często w jej menu pojawiają się też ptaki. Szczególnie późną wiosną i latem, gdy dookoła pełno niedoświadczonych i nieporadnych, ledwo opierzonych młokosów. 
 
Najbardziej aktywna o zmierzchu - często poluje za dnia. Nie ma wyjścia, jeśli zasmakowała w drobnych ptakach. To pewnie też tłumaczy dlaczego lot Sóweczki nie jest zupełnie bezgłośny, tak jak u wielu sów. 
 
Gniazda zakłada w dziuplach – głównie po dzięciołach. W Europie najchętniej zasiedla stare, świerkowe bory – i poza wyjątkami, takimi jak np. Puszcza Białowieska, spotykana jest praktycznie tylko w łańcuchach Alp i Karpat. Ponadto zamieszkuje całą tajgę od Skandynawii po Sachalin. Z wyjątkiem północnych krańców swojego zasięgu oraz wyjątkowo srogich zim, temperamentna Sóweczka jest zwykle osiadła i, jak na każdą szanującą się sowę przystało, będzie zawzięcie bronić swojego terytorium. Nawet młode (zwykle 4-7), przeganiane są już po około dwóch miesiącach od wyklucia.
 
Polską populację tych małych sówek z wielkimi ambicjami szacuje się na 1000-1500 par lęgowych.

 

Największa sowa - wielkości orła. Na szczycie głowy typowe dla wielu sów uszy – kępki piór bynajmniej nie mające nic wspólnego ze słuchem. Niektórzy badacze dopatrują się w nich narzędzi ułatwiających kamuflaż. Inni uważają, że słynne sowie uszy służą przede wszystkim ekspresji nastrojów i emocji. Być może owe przydatki w tej sferze lepiej służą Puchaczom, bo kamuflaż doskonały ptaki już mają: kombinacja brązów, beży i szarości w nieskończenie wielu odcieniach, pokrytych czarnymi kreskami, plamkami, kropkami… Do tego niesamowite, wielkie, czerwono-pomarańczowe oczy! Nieodłączna aura dumy i powagi, która podpowiada, że z Puchaczem nie ma żartów.
 
Już sama wielkość, a także doskonały słuch i wzrok oraz prawie bezszelestny lot czynią z Puchacza bardzo skutecznego łowcę. Wielką tajemnicą pozostaje jego głos – podobnie jak głosy innych sów. Podczas gdy my najczęściej kojarzymy je już tylko z filmami grozy (ale nie zawsze tak było!), dla ludzi w innych kulturach są one wciąż głosem złych duchów lub zapowiedzią zbliżającej się śmierci. Dla zwierząt, na które sowy polują – całkiem dosłownie! Otóż o ile inne drapieżniki ruszając na łowy robią wszystko, aby zachować ciszę, większość sów śmiało pokrzykuje pośród nocy. I mało kto pozostaje wobec ich pohukiwań obojętny. Przestraszone zwierzęta odruchowo szukają ukrycia lub zmieniają dotychczasowe… I na to właśnie czeka polująca sowa, dla której najważniejszym zmysłem jest słuch! Największe wrażenie robi głos największej z nich – Puchacza.
 
W jego jadłospisie doliczono się ponad 270 różnych gatunków zwierząt – od myszy, Jeży i nietoperzy, przez kaczki, aż po Jastrzębie, mniejsze orły, Żurawie, psy, koty, Lisy, młode Dziki, Kozice, Sarny i Daniele. Zdarza się, że swoje ofiary chwyta na piechotę, goniąc je po ziemi. Czasami poluje na zapas, magazynując zdobycz przy gnieździe lub ukrywając ją w tylko sobie znanej kryjówce – spiżarni. Skorzysta z niej w chwili załamania pogody lub gdy powróci z polowania z pustymi szponami.
 
Bywa, że Puchacze, podobnie jak inne drapieżniki, eliminują konkurencję niszcząc lęgi lub zabijając dorosłe sztuki. Zjawisko stosunkowo częste u sów, gdzie większe sowy prześladują mniejsze (a niektóre uprawiają nawet kanibalizm). Puchacz jest największy!...   
 
Puchacze zamieszkują całą umiarkowaną i chłodną część Euroazji – od Atlantyku po Pacyfik. Pary łączą się na wiele lat lub całe życie. Osiadłe. Poza wyjątkami, wybierają rozległe kompleksy leśne, z daleka od ludzi. Zamieszkują tak samo chętnie góry, jak i niziny. Tam najchętniej osiedlają się w sąsiedztwie rozległych bagien i mokradeł. Lęgną się na półkach skalnych, zajmują gniazda innych dużych ptaków, jak orły czy Bociany Czarne, albo znajdują odpowiednie miejsce wprost na ziemi. W końcu, w naturze, Książę Ciemności nie musi się nikogo obawiać. W zniesieniu znajdują się zwykle 1-2, rzadziej 3-4 jaja.
 
W Polsce żyje ok. 270-380 par Puchaczy. Zagrożeniem jest brak siedlisk oraz wzmożona penetracja ze strony ludzi. Nakładają się na to intensywna gospodarka leśna, a także nowoczesne, oparte na pestycydach, wielkoobszarowe rolnictwo, które mocno zubaża bazę pokarmową Puchacza. Z tymi samymi problemami zmagają się też wszystkie inne sowy – i nie tylko one.
 
Sowy od zawsze rozpalały naszą wyobraźnię oraz były obecne w naszych legendach i literaturze. Tym bardziej budzący powszechną trwogę Puchacz - największa z sów! Ostatnio widzieliśmy go w Harrym Potterze – służył jako posłaniec w niesławnej rodzinie Malfoyów. Inny Puchacz z kolei zasłynął w 2007 roku pojawieniem się w środku międzynarodowego meczu, na wypełnionym po brzegi stadionie piłkarskim w Helsinkach. Większość dzikich zwierząt (a nawet niektórzy ludzie) nie wytrzymałaby ogłuszającej wrzawy podnieconych tłumów, oślepiających świateł i innych efektów specjalnych. Ale nie Puchacz! Wielki ptak najpierw wylądował na murawie, pośród biegających piłkarzy. Sędzia odgwizdał przerwę oczekując, że ten odleci. Rzeczywiście: Puchacz po jakimś czasie rozłożył swoje wielkie skrzydła i niespiesznie wzniósł się w powietrze, aby usiąść na poprzeczce jednej z bramek. Tam charakterystycznie pokręcił głową, przyglądając się zaskoczonym i coraz bardziej rozbawionym tłumom. W huku braw ponownie wzbił się w górę i… przeniósł się na przeciwległą bramkę, gdzie powtórzył całą operację. Od tamtych wydarzeń Finowie nazywają swoją narodową reprezentację Huuhkajat (Puchacz), a sam ptak nazwany pieszczotliwie Bubi (nawiązanie do łacińskiego Bubo) został Honorowym Obywatelem Helsinek 2007. Po krótkim dochodzeniu okazało się, że Bubi faktycznie był mieszkańcem Helsinek, a stadion leżał w jego rewirze, który tamtego wieczoru, został bezceremonialnie najechany przez kilkadziesiąt tysięcy kibiców!

 

Mała i skromna sowa –najwyżej wielkości Szpaka. I jeszcze trudniej ją wypatrzeć niż inne sowy. Nie licząc niewielkich rozmiarów, jest to gatunek ciepłolubny, zamieszkujący południową i wschodnią Europę, skąd tylko bardzo rzadko do nas zalatuje. (Poza tym, lęgnie się w suchych i ciepłych rejonach Azji Centralnej oraz w północnej Afryce.) Po drugie, Syczek nawet wśród innych sów, może uchodzić za mistrza kamuflażu. A wszyscy przecież wiemy, że sowy w tej dyscyplinie zapewniają najwyższy światowy poziom. To po prostu ptak gałąź! Jeśli się nie poruszy, to szanse na jego dostrzeżenie dla niewprawnego oka są praktycznie żadne!
 
Pomimo jasnych oczu (patrz opis Puszczyka), Syczki są ptakami nocy. Polują przede wszystkim na duże owady. Rzadziej na drobne gryzonie, jaszczurki czy małe ptaki. Dzień spędzają w dziuplach, skalnych szczelinach i innych kryjówkach. Gdyby takich zabrakło, albo wszystkie były zajęte – przykleją się do jakiegoś konaru i… będą udawały, że ich tam nie ma.
 
Subtelny i nieśmiały (jak na sowę!) Syczek ma jeszcze jedną oryginalną cechę: poza wyjątkami, regularnie migruje na zimę do subsaharyjskiej Afryki. Niektóre ptaki lęgnące się w Azji lecą aż 8 tysięcy kilometrów! I wszystko wskazuje na to, że przez całą podróż korzystają jedynie z własnych zapasów tłuszczu. 

 

Atrakcyjna sowa wielkości najwyżej Wrony, którą u nas zobaczyć możemy tylko zimą i tylko wyjątkowo: gdy w jej północnej ojczyźnie zima okazała się jeszcze sroższa niż zwykle, a siarczysty mróz naszego stycznia to dla niej miła (bo ciepła) odmiana albo, gdy na Dalekiej Północy nastąpiło czasowe załamanie populacji gryzoni i po prostu nie ma co jeść.
 
Jeśli jednak żadna z tych sytuacji nie wydarzyła się w rozległych lasach euroazjatyckiej i amerykańskiej tajgi – Sowy Jarzębate pozostaną na swoich stanowiskach. Niemalże dosłownie - wypatrując ze swojej ulubionej czatowni jakiegokolwiek ruchu albo nasłuchując odgłosów, które mogłyby zapowiadać obiad. Na wzór puszczyków, Sowa Jarzębata potrafi też zlokalizować i wydobyć gryzonia nawet spod
trzydziestocentymetrowej warstwy śniegu. Gdy zabraknie myszy, norników i lemingów, z powodzeniem będzie polować na inną zdobycz – nawet dużo większą i cięższą od siebie!
 
Sowa Jarzębata, jak wszystkie sowy Dalekiej Północy, jest ptakiem dziennym. I tak jak one, stosunkowo rzadko ma do czynienia z człowiekiem, jest więc bardzo mało płochliwa. (Nie miała okazji nauczyć się jak wielkim jesteśmy zagrożeniem!) To cecha bardzo korzystna z punktu widzenia fotografików i filmowców. Powinni oni jednak mieć się na baczności, bo kolejnym krokiem takiej sowy, wcale nie musi być ucieczka, ale… atak!
 
Sowa Jarzębata ma też osobliwy rysunek z tyłu głowy, który razem z piórami na karku daje złudzenie przyglądającej się nam sowy. Taki efekt zapewne ma zniechęcić potencjalnego agresora do atakowania od tyłu. Trudno się jednak oprzeć wrażeniu, że w przypadku sów to już dmuchanie na zimne. W końcu to sowy właśnie, przecząc zasadom fizyki, mogą obracać głową w promieniu 270 stopni w jedną stronę! To w płaszczyźnie poziomej. W pionie – 90 stopni! Dzięki temu, nie zmieniając pozycji, gwarantują sobie więcej niż pełnię widoczności. (O ostrości wzroku i fenomenalnym słuchu nawet nie wspominając!) Wszystko to dzięki specjalnej budowie szyi (one mają 14 kręgów, podczas gdy my tylko 7) oraz tętnic biegnących do mózgu. Innymi słowy, gdybyśmy my chcieli bardziej obrócić głowę, szybko odcięlibyśmy sobie dopływ krwi do mózgu, co niechybnie skończyłoby się utratą przytomności. Sowom to nie grozi.
 

Jedna z największych sów – wielkością dorównuje Puchaczowi. Piękna i niezwykle fotogeniczna. Prawdziwa ozdoba arktycznej tundry, która jest jej domem. Tam Sowy Śnieżne polują przede wszystkim na lemingi. Gdy tych jest dużo – pracowici rodzice wychowają nawet 12 młodych w sezonie. Gdy jednak gryzoni jest mało, ptaki nie będą się rozmnażały nawet przez dwa lata.
 
Samce są śnieżnobiałe. Suknie samic zdobią czarne cętki. Do tego stoickie spojrzenie wielkich, złoto-cytrynowych oczu, mówiące „Ja się niczego nie boję!” Wiedzą o tym wszyscy mieszkańcy Arktyki – łącznie z wilkami i lisami polarnymi, które normalnie nie mają szans w starciu z Sową Polarną (nazwa zamienna). Z tej wiedzy korzystają też ci bardziej nieśmiali i nieuzbrojeni – np. Bernikle Rdzawoszyje, które niemal tradycyjnie zakładają swoje gniazda po sąsiedzku, korzystając z ochrony wielkich ptaków.
 
Sowy Śnieżne, jak to sowy, o budowie gniazd nie mają pojęcia (nie budują ich wcale, a jaja składają bezpośrednio na ziemi) - za to doskonale wiedzą jak ich bronić! Zajmują się tym przede wszystkim większe samice. Samce dostarczają pożywienia dla całej rodziny. Gdy jednak trzeba, oczywiście one również włączą się do obrony/ataku.
 
Młode sowy, gdy dorosną i się usamodzielnią, migrują na wielkie odległości poszukując swoich terytoriów i przyszłych partnerów, z którymi być może spędzą całe życie. W bardzo ostre zimy również dorosłe ptaki podejmują dalekie wędrówki, przesuwając się na południe. Wówczas, wyjątkowo, można je zobaczyć też w Polsce.  
 
Gdy zabraknie lemingów czy norników, szczególnie w czasie migracji, Sowy Śnieżne okazują się być bardzo wszechstronnymi i skutecznymi myśliwymi. Kiedyś zaobserwowano nawet jak Sowa Śnieżna schwytała w locie gołębia skalnego! Jak bardzo jest to trudne, wiedzą tylko ci, którzy sami próbowali. W każdym razie prędkość i zwrotność z jaką latają gołębie, czynią je bardzo trudną zdobyczą, z którą radzą sobie tylko jeszcze szybsi i jeszcze bardziej zwrotni – np. legendarne Sokoły Wędrowne. Ale i to pod warunkiem, że działają z zaskoczenia.
 
Najbardziej znaną Sową Śnieżną jest dzisiaj prawdopodobnie Hedwig – słynna łączniczka Harrego Pottera.